משיח / مسيح

אני מצרף סיפור שלי מתוך האנתולוגיה "שתיים / اثنان" – 2 / ٢
אנתולוגיה ליצירה עברית וערבית צעירה ועכשווית / انطولوجيا ثنائية اللغة لأدب عربي وعبري شاب ومعاصر
שזכיתי לערוך יחד עם תאמר מסאלחה, תמר וייס-גבאי

משיח

 

רחל נפקדה שלושה לילות רצופים בחלום שבו הופיע מלאך אלוהים ובישר לה כי מזרעו של נחום עתידה היא ללדת בן שיהיה גואל ומושיע לישראל. בלילה הראשון עוד ניסתה להירדם אחרי אותו החלום, אך מרוב שהייתה מבולבלת התהפכה שעות על מיטתה עד שבא השחר וקמה. בלילה השני כשהתעוררה אחרי אותו החלום, כבר מופתעת פחות, פקחה את עיניה אל התקרה וניסתה לשחזר צעד אחר צעד את החלום, איך נראה המלאך, מה אמר, כיצד התפוגג, אילו סימנים סימן לה לאמיתות דבריו. בלילה השלישי ציפתה בואו של החלום, הכינה פנקס ליד מיטתה לכתוב בו את המשפט המכריע, בו חתם המלאך את עדותו, ודווקא אותו שכחה לילה לילה. ובלילה הרביעי שוב ציפתה בואו של החלום, ומשהתעוררה בבוקר אחרי שינה ארוכה נטולת חלומות, הופתעה.

ניסתה להיזכר בתווי פניהם של שני בניו של נחום מאשתו, האם יש בהם משהו מדמות הגאולה, ולא מצאה. חשבה איך תבשר לו הבשורה, שעתידים הם להעמיד זרע שישנה את עתיד המין האנושי, או לפחות את עתיד היהודים. תדבר עמו על מצבו הקשה של האדם, על מצבם הקשה של היהודים בכל דור ודור, שתמיד היו מועטים ולחוצים ומעונים ונשכחים בין האומות השונות החזקות מהם, ועתה רק החריף מצבם, ואף-על-גב שרבים מהם יושבים מכונסים על אותה פיסת אדמה, שעליה עמדה מלכות דוד בשעתה, ואף מלכות שלמה, זקוקים הם עוד יותר למשיח שיגאלם ויאמר להם דבר מה על עתידם ויבטיח להם הבטחות להרגיעם, שאינם נעשים שלווים ושאננים עם השנים, ואיך יכול הוא לסרב לראות את האותות משמיים.

אמנם אינה מצליחה לדמיין את מעשה המשכב ביניהם, אולי גם הוא לא יצליח לדמיין. אבל תציע לו כך, שיפגשו רק פעם אחת, לא בביתו ובית אשתו ולא בביתה ובית הוריה, ואם תוזרע מאותה הפעם ידעו כי אמת דיבר המלאך. הרי שמעה מאמה, ששמעה מאמו, כיצד שנה ניסו הוא ואשתו להעמיד תינוק עד שהצליחו, ועתה אם יצליחו בפעם האחת יראו בכך אות. יצאה לעבודתה, ובדרך, כמו סידר המלאך את מעשיהם, ראתה אותו מולה ברחוב, והרי על-פי רוב היתה רואה אותו בערב, ואחת לשבוע. אמנם גרים הם באותו רחוב, היוצא מרחוב אחוזה ברעננה, גם הוריו גרו ברחוב זה, העבירו בו  שניהם כל ילדותם, אבל בדרך כלל אינם נפגשים בדרכם, אולי אף טורחים הם שלא להיפגש. מאז התחתן לפני ארבע שנים שוב אינם משוחחים, רק מחליפים שלומות מדי כמה ימים. קודם לחתונתו היה משוחח עמה על הנשים שפגש, והייתה היא מספרת על הגברים שפגשה, והיו שנים ארוכות מיודדים, אך כשאמה אמרה אולי יהיה הוא בן-זוג בשבילה צחקה, ואחר מצא לו אישה. ומשהתחתן שוב לא טלפנו איש לרעהו.

שאלה אותו לשלומו, והתעניינה בשלום שני הילדים, כל אחד בנפרד, ואף בשלום אשתו, ובסוף נגעה בידו. וכשחזרה מן העבודה לעת ערב לא הופתעה כששוב סידר המלאך הליכתם והופיע הוא מולה, עם עגלת בנו הצעיר. חייך אליה מלוא חיוכו, ואמר שמה בחמדה, ואמרה גם היא שמו, ועמד וסיפר לה באריכות עוד מקורות בניו ואשתו, והלך. נזכרה כי לא סיפרה בעצמה בשתי פגישותיהם, ולא סיפר הוא רב על חייו שלו, אך סמכה אמונתה על המלאך שידע להמשיך ולכוונם. אמה קיבלה אותה בבית, בצלחות מלאות, ואמרה כי היא רוצה לדבר עמה בדבר כלשהו. ישבה ולעסה והאם מונה שנותיה ומעשיה, ומזכירה שנותיה שלה ומעשיה, וארבעה ילדים שילדה. הזכירה לה כי זה השעון שמתח אלוהים בגופו של אדם ובגופה של חווה אינו עוצר, וכי כדאי לה למהר ולמצוא לה בעל וללדת ילד אחד לכל הפחות, נכד אחד לכל הפחות, כדאי אפילו שניים. ולבסוף אמרה האם כי ראתה סימן בחלומה לפתרון מתקרב. רגשה רחל אחר אותו הסימן, אם ראתה אמה אותו המלאך, ודרשה לדעת הסימן, אך האם עמדה בדעתה שאינה מגלה, שבידוע סימנים שמוסר אדם שוב אינם פועלים פעולתם. נכנס האב ונשתתקו.

בלילה לא ראתה רחל שוב המלאך, אבל ראתה את נחום עומד ומשוחח עמה בפנים מאירות ומספר לה על תוכניות שהגה לעתידו, ומדי פעם מניח את ידו, כמו כדי להסב תשומת לבה, על ידה. התעוררה ואמרה לעצמה, אותו מלאך שביקר אצלי, מקווה אני שהוא מלאך שומר ואינו מן המלאכים המשטינים, המבקשים לבלבל בני-אדם ומשפחות. הנה גואל יוצא את רחמה, אבל מה הוא עושה באין לו אב. התקלחה ואכלה ויצאה שוב לרחוב למקום עבודתה, ושוב פגשה את נחום אצל אותה פינה, בצל עץ שעלה בגובהו על גובה הבתים. אמרה לו, יודע אתה כי אתמול סיפרת לי רק בבניך ובאשתך, ולא סיפרת כלל בך. אמר, ואת שאלת רק על אודותיהם, ולא סיפרת דבר על עצמך. לא שאלת, אמרה, רוצה אתה לשאול. שאל וסיפרה בדברי אמה שעתידה היא להינשא ולהיפקד, ראתה בחלומה וראתה הסימנים אך לא סיפרה לה הסימנים. חייך אליה בשמחה והבטיחה לעצמה כי אם יזמן אותם שוב המלאך באותו המקום בערב תספר לו את דברי המלאך אליה.

יצאה מעבודתה בערב לאט, אומרת להקשות על המלאך, אם יודע הוא שמורגלת אני לצאת בשש בצעדים מהירים, הנה היום אתעכב עד שש וחצי, ואצעד לאט, ואם יאט הוא גם צעדיו של נחום אדע כי דרכֵי אל בינינו. האטה כל כך את צעדיה שהיתה עומדת שוב ושוב, קונה עיתון, מעט סוכריות, משלמת בעבור שקית מלאה בתפוזים. ומצאה את נחום עומד באותו המקום כבליל אמש, שוב עמו עגלת בנו הצעיר, והוא מחפש, אומר נפלה לי כאן פתקה שנשאתי במקום זה ואיני מוצאה. הציעה לעזור והיו נעים כשתי חולדות זה לצד זה וזה מאחורי זה וזה לפני זה מחצית השעה, תרים אחר כל פיסה המוטלת על המדרכה ועל הכביש ובחצר, קרובים ואינם מרפים. לא נגעו זה בזה אך שקלה לבקש מן המלאך נס, שאם באמת ראויה היא ללדת את המשיח תיפקד מהתרוצצות זאת ביניהם, בלי שיצטרכו להסרת הבגדים, אך ידעה כי לא יעמוד שוב המלאך מולה, עד שלא יוולד בנה, לעשות עמה משאים-ומתנים.

בסוף מצאה פתקתו, ומסרה לו, ושמח כל-כך שחיבקה. השתהתה עמו באותו חיבוק, ותהתה איך אין איש עובר באותו רחוב להפריע ביניהם משעה שנפגשו, האם גם זה מסימני המלאך, והרי דרך הרחוב שעוברים בו אנשים רבים. אמרה לו חלום חלמתי, אמר ספרי, ונזכרה כיצד היו מספרים ביניהם חלומות ומעשים כששניהם עמדו רווקים. סיפרה לו שפקד אותה המלאך, והבטיח להפקיד ברחמה הגואל, והוסיפה בלי קול, מזרעך. בכה. שאלה בוכה אתה כי הובטח לך להיות אביו של משיח. אמר, זקוקים אנחנו למשיחים רבים להשיח עמם, לא לאחד, אבל בוכה אני על רעייתי, שכשאמרת שעתיד רחמך להיפקד, כבר הבוקר, ראיתי אותו וראיתי אותי עומד על פתחו, ואין רעייתי ראויה לבעל החומד נשים זרות במחשבותיו. ובמעשיו, תהתה בקול. שתק. ולמען גואל לישראל, שאלה, הרי יודע אתה כמה קשה מצבנו עתה, שזקוקים אנחנו למשיח, למשיחים רבים. בכה. אמר לה, וחושבת את שבני זה, המונח בינינו בעגלה, אף-על-פי שבן שנה הוא, אינו מבין כל המילים ממה שאת אומרת וממה שאני אומר וזוכר אותן אחרַי עד קץ הדורות. הלך.

שמחה אמה לאיחורה לבוא הביתה, שהנה מתגשמים סימניה, והגישה לפניה אוכל רב כאילו כבר נפקדה ורחמה תופח. שוב איחר לבוא אביה, ואכל משלו כטמון בתוך עולם אחר, מקלף קליפות ואוכל את התוך, ושותק. עלתה למיטתה והטרידוה רעיונותיה עד שאמרה, לולא המלאך הייתי מניחה לעצמי ומניחה לנחום ללכת בזמנים שונים במקומות שונים, ועתה אינו יודע איך להימלט ממני, ואף אני איני יודעת איך להימלט. כשקמה עשתה מעשיה בחפזון כמבקשת לחמוק מן הבית ולהקדים הליכתה. הלכה ברחובה ופגשה אותו. נראה היה לה שעומד הוא במקומו כבר זמן רב, אולי שוב אין כאן מסימניו של המלאך, חשבה, אלא נחום ממתין לי. ברכה אותו וברך אותה גם כן, ובמעט רוך. אמר לה עתה גם חלומותי מלאים, ראיתי אותך על משכבי, ונשבעתי לפני המלאך שנכון יעשה לישראל אם יפקיד ברחמך הגואל במחיר אותו חלום, שכבר אני ובני בוכים כל הדורות. יודע אתה, אמרה, כי לא יעשה כן המלאך, שמא יאמרו שנדמים אנחנו לַנוצרים. ומה נעשה, שאל אותה. מה ברצונך שנעשה, שאלה, משתהה על עיניו החומקות ממנה. איפה מקום לנו להיפגש, שאל, שאין אנחנו יכולים להיפגש לא בביתי ולא בביתך, ואיני יכול לשכור לנו חדר בבית-מלון, כל משכורת חודשי הולכת בימים אחדים מאז נולדו הבנים. אחרי שמסיימת אני לעבוד, אמרה, מפתחות המשרד עודם בידי, ואין מי שיכנס ואין מי שיצא מלבדי.

חיכתה במשרד עד שבא. שוב תשמח האם על איחוריה, תראה כיצד מתמלאים סימניה. שוב בכה על רעייתו וילדיו, בכתה היא שאינו מדבר עמה על דבר מלבדם, שמוסיף ומושך הוא בכייתו כל זמנו עמה. בבכיות אנחנו מולידים גואל, שאלה, שמא אינו ראוי לשמחה. התחיל לדבר עמה בלשונות המלאך, שואל אותה נפקַדת, נפקדת, אנחנו נפקדים. נזכרה גם היא במילות המלאך ובמראהו בעוד נחום עמה, ולבש זה דמות זה בדמיונה. אחר התלבש נחום ושוב לא חש בנוח לנשקה על פיה, נישק על לחיה והלך, ונשארה היא מצטערת בחסרון נשיקתו האחרונה. התעכבה עוד והתלבשה לאט ושקלה להישאר שם ולעצום עינייה ולבסוף חזרה לבית הוריה. לא מצאה אותו עומד באותו מקום ברחוב שנפגשו כל הימים ומעט הצטערה, שהיו נעימות לה פגישות השבוע האחרון, והרגישה כיצד תחוש בחסרונן בקרוב. שוב הרבתה אמה במאכלים, והיא אכלה יותר מכפי שאכלה אי-פעם, עד שהתמלאה להתפקע.

תשעה ירחים לא ראתה את נחום ברחוב, כאילו נסגר בביתו מפחד פניה. רק את אשתו הייתה רואה מרחוק, עגלה לפניה, ובטנה שוב הרה. התרגלה לבטנים של הריון מרוב שהיתה מביטה בבטנה שלה, מרוב מבטי שכניה והוריה. תשעה ירחים אמה מושיבה אותה ערב ערב לאכול במאכלים רבים, ומשיחה עמה על הסימנים. ורחל מנסה אותה, האם רמז לה המלאך לנישואין ותורה אותה אמה כיצד להגיע לחתן, או רמז להריון בלבד, והאם אינה עונה אותה, רק אומרת לעיתים, אביך שאל אותי בשם אבי התינוק, אם יודעת אני. ויודעת את, המשיכה רחל לנסותה, והאם מקרבת אליה צלחת זאת וצלחת אחרת, ורק לסוף חודשים אמרה, אותו מלאך נראה לשתינו, וסתמה דבריה.

כשהסתיימו ירחיה של רחל באו עמה אביה ואמה לבית-החולים, ובדרך אביה שוב שאל בלחישה את אמה לשם אבי התינוק. התגברו הצירים בנסיעה, ובכניסה לבית-החולים ראו את נחום לפניהם, מוביל לפניו את אשתו, ואמה חייכה אליהם וברכה אותם. לילה שלם כאבה, עד שאמרה לעצמה זה מחירו של גואל שבא בצירים קשים, ולבסוף כשיצא מבטנה וחתך הרופא חבל הטבור ועלה קול הבכי והביאו לפניה שאלה בהפתעה, בת. תהתה האם השתנו העיתות והדורות דיים שאישה תשב על כס משיח, ולא ידעה לענות. סיפרה לה אמה כי אשתו של נחום ילדה בן שלישי בבוקר, מעט לפניה. העבירה בדעתה האם שתל בה נחום זרע לא נכון, האם הלך אצל אשתו אחריה והניח בה זרע שנועד לה, האם היה אצל אשתו לפני שבא אצלה ובזבז זרעה. חשבה אולי צריכה היא להחליף בין תינוקותיהם ולגדל אצלה תינוקם והם יגדלו התינוקת שלה, ונרדמה עייפה.

משלא בא מלאך לבשר בחלומה אם טעה, האם בִתה תהא משיח, האם בנם של נחום ואשתו, האם נכון הדור למשיח אישה, החליטה לשאול בנחום. ביקשה את אמה לזמנו לחדרה, והתינוקת מוטלת על חזה. הניחה לו שיביט בה מניקה, וכשהסיט מבטו אמרה, מבקשת אני ממך להביט. אחר שאלה, האם באת אצל אשתך לפני שבאת אצלי, האם באת אחרי. אמר לה, כלל איני זוכר שבאתי, אולי בכל זאת נעשינו דומים לנוצרים, אולי התנקם בי המלאך על מעשי ומחשבותי. האם ראית גם אתה את המלאך בחלומך, שאלה. איני בטוח, ענה, דמותך ראיתי פעמים רבות, ודיברת אלי, ואמרת שעתידה את ללדת בת, שאני רציתי בת ואישתי ילדה לי רק בנים, ואמרת לי שגם אישתי נפקדת, ומביאה לי בן נוסף. ולא אמרתי לך מי משניהם עתיד לגאול את ישראל, שאלה. לא אמרת ולא שאלתי, ענה, ושוב הסיט מבטו כשחזרה להניק, והניחה לו להסיט. אמרה לו, נגדל שניהם בנסתר כאילו עתידים הם להיות משיחים, ונראה מי משניהם יקום ראשון לפני עמו. בכה. אמרה לו וכי למה תבכה ביום בו נולדו לך גם בן, גם בת.

אמר לה, גם כשאשתי מניקה אני מסיט את מבטי. הניחה לו להניח יד על בתו, ועל ידה שלה. שאל אותה, אמך עומדת לחזור אל החדר. אמרה לו, היא תחכה מעט, אך וודאי היא מבינה עכשיו מי הוליד עמי נכדתה. אמר לה, זקוקים אנחנו למשיח בינינו, שיפתור בכי זה שפרץ כשעשינו אותו מעשה ופורץ עתה ולא ייפסק, מדוע את אינך בוכה. אמרה לו, אינך צריך להסיט מבטך מאשתך כשהיא מניקה, זקוקה היא למבטך. יצא מחדרה בהיסוס, כחושב לחזור, ונכנסה אמה, ועומדת היתה לשאול אותה שאלות בנחום, אך נכנס מיד אחריה אביה ונשתתקו כולם.

 

 

 

פרויקט דו לשוני לספרות עכשווית

 

 

"שתיים / اثنان" – 2 / ٢

مَسِيح/ ألمُوج بِيهار

ترجمة مِنَ العبريّة: تامر مصالحة

תרגם מעברית: תאמר מסאלחה

 

ثلاث ليالٍ متتالية لم تتواجد راحيل في  الحُلم الّذي ظهر لها فيه ملاك مِنْ عنْدِ الله وبشَّرَها أنّها ستلِد ولدًا مِنْ زَرْع نَاحُوم يكون مُخَلِّصًا ومُنقِذًا لِبَني إسرائيل.

في اللّيلة الأولى حاولت النّوم بعد ذلك الحُلم، لكنْ ولكثرة ارتباكها ظلّت تتقلّب في سريرها ساعات طويلة حتّى حَلّ الفَجْر فنهضت مِنْه دون أن تنام. في اللّيلة التّالية حينما استيقظت بعد الحلم نفسه، كانت أقلّ ارتباكًا، وقد حدّقت مَلِيًّا في سقف الغرفة محاولةً استرجاع الحُلم خطوة بخطوة، كيف كان شكل الملاك، ماذا قال، كيف تبدّد في الأثير، أيّ الإشارات أعطاها كي يُثْبِتَ صحّة كلامه.  توقّعت أنْ يُعاوِدَها الحُلم في اللّيلة الثّالثة، فوضعت مُفَكِّرَةً صغيرة بجانب السّرير كي تكتب فيها تلك الجملة الحاسمة، الّتي اختتم بها الملاك شهادته، وهي الجملة الّتي تنساها على الأخصّ في كلّ ليلة. في اللّيلة الرّابعة توقّعت مجدّدًا عودة الحُلم، لكنّها تفاجأت عندما استيقظت في الصّباح، إذ اكتشفت أنّها غطت في نومٍ طويلٍ خالٍ من الأحلام.

حاولَت أن تتذكّر تقاسيم وجهَي ولدَيِ ناحُوم مِن امرأته، محاولةً ان تَجِدَ فيهما سِمَةً من سِماتالخَلاص،  لكنّها لم تجد. فكّرت كيف ستخبره عن هذه الرّؤيا، حول إنجاب زرْعٍ سيغيّر مستقبل الجنس البشريّ، أو على الأقلّ مستقبل اليهود.

ستحدّثه عن الوضع الوجوديّ القاسي للإنسان، عن الوضع الصّعب لليهود في كلّ جيل وجيل، إذْ  كانوا على الدّوام  أقلّيّة، يعانون مِن الضّغوطات، مُحاصَرين، ومنسيّين بين الأمم والشّعوب الأقوى منهم، وحاليًّا وضْعُهم ازداد سوءًا، على الرّغم مِنْ أنّ الكثيرين منهم مُجتمعون على قطعة الأرض نفسها، الّتي قامت عليها مملكة داود في حينه، وحتّى مملكة سليمان، لكنّهم في أمَسِّ الحاجة الآن إلى المسيح المُخَلّص الّذي سيحدّثهم عن مستقبلهم وسيعِدُهم بتهدئة مخاوفهم، فهُم لا يشعرون بالسَّكِينة وراحة النّفس بمرور السّنين، إذًا كيف له أنْ يرفض الإشارات السّماويّة.

صحيحٌ أنّها غير قادرة على أنْ تتخيّل كيف ستكون ممارسة الجنس بينهما، ولربّما لن يكون بمقدوره هو الآخر تخيّل ذلك. لكنّها ستعرض عليه أن يتضاجَعا مرّة واحدة، لكنْ ليس في بيته أو بيت زوجته ولا في بيتها وبيت أهلها، وإنْ حملت مِنْ هذه المرّة الوحيدة فإنّهما سيتأكّدان مِنْ صِدق كلام الملاك. خصوصًا أنّها سمعت مِنْ أمّها، الّتي سمعت مِنْ أمّه، كيف حاول هو وزوجه خلال سنة كاملة إنجاب طفلٍ إلى أن نَجَحا، وعليه فإنْ كانا حاليًّا سينجحان معًا بإنجاب طفلٍ بعد محاولةٍ واحدة ووحيدة فسيجدان في هذا الحمْل إشارة مِنَ السّماء. انطلقت متّجهة إلى عملها، فإذا بها تراه أمامها في الشّارع، وكأنّ الملاك رتّب لهما خطاهما، لأنّها في الأغلب كانت تراه في المساء، مرّة كلّ أسبوع. على الرّغم من أنّهما يَسكنان في الشّارع نفسه، المتفرّع مِنْ شارع أحوزة في مدينة رعْنانا، والداه سكنا  في الشّارع نفسه أيضًا، وعاشا فيه أيّام طفولتهما، لكنّه مِنْ غير المعتاد أن يلتقيا في طريقهما، حتّى أنّه يمكن القول بأنّهما كانا يحاولان أنْ لا يلتقيا. فقد كَفّاعن حديثهما منذ تزوّج قبل أربعة أعوام، واكتفيا بِتَبادُل التّحيّة كلّ بضعة أيّام. قبل زواجه كان يحدّثها عن النّساء اللّواتي قابلهنّ، وهي بدورها كانت تحدّثه عن الرّجال الّذين التقتهم، كانا صديقين لسنين طويلة، لكنْ حينما قالت لها أمّها باحتمال أنْ يكون زوجًا لها ضحِكَتْ، ومِنْ بَعدها وجد لنفسه امرأة، وحين تزوّج لم يعد يهاتف أحدهما الآخَر.

سألته عن صحّته، وأبدت اهتمامًا بحال ابنيه، كلّ واحد على حِدَة، حتّى أنّها سألته عن حال زوجه، وفي النّهاية لمَسَت يده. وعندما عادت من العمل في المساء لم تستغرب أنّ الملاك عاود وهيئ لهما لقاء جديد فها هي تراه أمامها، يجرّعجلة ابنه الأصغر. تبسّم لها بابتسامة عريضة، وهتف باسمها بمودّة، وردّدت هي اسمه، وقف معها وحدّثها طويلًا عن ولديه وزوجته، ثمّ عاد أدراجه. تفطّنت أنّها لم تتحدّث عن حالها في كِلا اللّقاءين ولم يحدّثها كثيرًاعن حياته هو أيضًا، لكنّها كانت على يقين أنّ الملاك سيعمل على توجيه خطاهما ومساعيهما. استقبلتها أمّها في البيت، بأطباق مليئة، وأخبرتها بأنّها تريد أن تتحدّث معها في أمر ما. جلست وبدأت تمضغ الطّعام بينما بدأت الأمّ تعدّ سنواتها وأفعالها، وتذكّرها بسنواتها هي وأفعالها والأولاد الأربعة الّذين أنجبتهم. ذكّرتها بأنّ ساعة الزّمن الّتي شدّها الله داخل جسد آدم وحوّاء لا تتوقّف، وأنّه يَجْدر بها أن تُسرع وتجد زوجًا تلد منه ولدًا واحدًا على الأقلّ، حفيدًا واحدًا على الأقلّ، ومِنّ الأفضل أن تُنجِب اثنين. في نهاية حديثها قالت الأمّ أنّها رأت في منامها إشارة لحلٍّ وَشِيك. تحمّست راحيل لمعرفة الإشارة، أيُمكن أنْ تكون والدتها قد رأت الملاك، وطلبت منها أن تخبرها عن الإشارة، لكنّ والدتها أصرّت على عدم البوْح، لأنّها تعرف أنّه لا ينْبَغي على مَنْ تلقّى إشارة في المنام أنْ يكشفها حتّى لا يَبْطُل مفعولها. دخل الأب وانقطع دابِر الحديث بينهما.

لَمْ تَرَ في منامها هذه اللّيلة الملاك، لكنّها رأت ناحُوم واقفًا يتحدّث إليها بوَجْه مُشرق شارِحًا لها عن خططه المستقبليّة، وبين اللّحظة والأخرى كان يضعُ يدهُ على يدها، كما لو أنّه يريد أنْ يُثيرَ انتباهها. استيقظت وخاطبتْ آمل أن يكون ذلك الملاك الّذي زارني، مِنْ ملائكة الهدى لا مِنْ ملائكة الضّلال الّذين يُربِكون قلوب البشر والعائلات. لِنَقُل أنّ المُخَلِّص سيخرُج مِنْ رَحمها، لكنْ ماذا تراه يَصنع مِنْ دون أب. استحمّت وأكلت وخرجت للشّارع متّجهة إلى عملها، التقت بناحُوم مجدّدًا في الزّاوية نفسها، يسْتظِلّ بظلّ شجرة علَت  بارتفاعها عن ارتفاع بقيّة البيوت. قالت له، هل تعلم أنّك حدثتني البارحة عن حال زوجتك وولديْك، ولم تحدّثني عن نفْسك بتاتًا. قال، وأنت لم تسأليني سوى عنهم، ولم تحدّثيني عن نَفسك. لم تسأل، أجابَتْه، ثمّ قالت، أتريدُ أن تسألني. سألها فحدّثته عن كلام أمّها بأنّها ستتزوّج وتُنجب، كما رأت الأمّ من علاماتٍفي المنام ، لكنّها لم تكْشِف لها عن ماهية تلك العلامات. تبسَّم لها فرحًا ووعدت هي نفسها بأنّه لو يسَّر لهما الملاك لقاءً آخر في المساء وفي المكان نفسه فإنّها ستخبره عن رؤياها وعن كلام الملاك لها.

خرجت من عملها مساءً بتروٍّ، أرادت أن تُصعِّبَ الأمر على الملاك، إنْ كان يعرف أنّني معتادة على الخروج في السّاعة السّادسة بخطوات سريعة، سأتأخّر إذًا اليوم حتّى السّادسة والنّصف، سأمشي اليوم بخطوات بطيئة، وإذا جعل الملاك مِنْ خطوات ناحوم بطيئة أيضًا سأعرف بأنّني مُنْقادة باتّجاهه. أبطأت مِنْ خطواتها حتّى أنها كانت تقف مرّة تلو الأخرى، تشتري جريدة، والقليل من الحلوى، ثمّ تدفع النّقود مقابل كيس مليء بالبرتقال. وقد وجدت ناحُوم واقفًا في المكان نفسه كليلة الأمس، ومعه أيضًا عجلة ابنه الأصغر، كان يبحث عن شيء ما، قال إنّ قصاصة ورق وقعت منه في هذا المكان وهو غير قادر على العثور عليها. عَرَضت عليه المساعدة فانكبّا يتحرّكان كجُرذيْن الواحد بجانب الآخَر، خلف الآخَر وأمامه لنصف ساعة، يطاردان كلّ قصاصة ورق ملقاة على الرّصيف والشّارع السّاحة، كانا قريبين جدًّا مِنْ بعضهما البعض، دون أن يترك أحدهما الآخَر. لم يلمس أحدهما الآخَر لكنّها فكّرت في أن تطلب مِنَ الملاك أعجوبة، فإنْ كانت فعلًا تستَحقّ أن تلِد المسيح فلعلّه يقدر على أن يُجنّبها هذه المساعي الحثيثة بينهما، أن تلده دون أن يحتاجا لخَلْع ثيابهما، لكنّها أدرَكَت بأنّ الملاك لن يقف مجدّدًا أمامها ليُفاوِضها، إلّا حينما يولد ابنها.

في نهاية المطاف وجدت القصاصة، وأعطتها له، كان شديد الفرح فعانقها، بقيت معه برهة من الزّمن في ذات العِناق، استغربت لعدم وجود أيّ مِنَ المارة في هذا المساء، فقد كان الشّارع خاليًا منذ اللّحظة الّتي التقته، هل يمكن أن يكون هذا الفِعل هو إشارة من إشارات الملاك، فهذه طريق عامّة يكثر فيها المارّة.

قالت له حلمتُ حلمًا، قال احكيه لي، تذكّرت كيف كانا يحكيان أحلامهما وقصصهما لبعضهما البعض حينما كانا في عُزوبِيّتهما. أخبرته أنّ ملاكًا زارها في المنام، ووعدها بأن يُوْدِعَ في رحمها المُخَلِّصَ، واضافت بصوت خافت، مِنْ زَرْعك. أخذ بالبكاء، قالت له هل تَبْكِ لأنّك وُعِدْتَ بأنْ تكونَ أبًا للمسيح. أجابها، نحن بحاجة لأكثر مِنْ مسيح لنتحدّث إليهم، وليس لِوَاحِد فحَسْب، لكنّني أبكي على زوجتي، عندما قُلتِ إنّ قدر رحمك أن تنجبي منّي. فإنّني في هذا الصّباح بالذّات قد راودني رحمك ورأيت نفسي واقفًا عند عتباته، وزوجتي لا تستحقّ رجلًا يشتهي نساءً غريبات في سرِّه. وفي أعماله، فكّرت بصوتٍ عالٍ. سَكَتَ. ومنْ أجل مُخَلِّص لبني إسرائيل، سألته، فأنتَ تعلم كم صعب هو وضعنا الآن، لدرجة أنّنا بحاجة للمسيح، لمُخَلّصِين كثيرين. بكى. وقال لها، أتَظنّين أنّ ابني هذا، النّائم في عربة الأطفال هذه بيننا، وعلى الرّغم من كونه ابن سنة، لا يفْهم ما تقولينه وما أتفوّه بها أنا وستبقى هذه الكلمات في ذاكرته إلى يوم الآخِرة. وذهب.

أمّها كانت سعيدة بقدومها المتأخّر إلى البيت، ها هي الإشارات تتحقّق، قدّمت لها طعامًا كثيرًا كأنّها حمَلت وكأنّ رحمها امتلأ وفاض. مرّة أخرى دخل والدها متأخّرًا إلى البيت، أكل بهدوء وكأنّه غارق في عالم آخر. يقشّر القشر ويأكل ما بالدّاخل، وهو صامت. استلقت على سريرها تُزعجها أفكارها حتّى قالت، لوْلا الملاك لتركتُ نفسي وتركتُ ناحُوم ليذهب في أوقات مختلفة وأماكن مختلفة، لكنّه الآن لا يعرف كيف يهرب منّي، وأنا لا أعرف أيضًا الهروب. عندما استفاقت هَيّأت نفسها على عَجَل كأنّها تحاول التّسحُّبَ مِنَ البيت والمشي مبكرًا وسريعًا. سارت في طريقها فإذا بها تلتقيه. خُيِّل لها أنّه يقف في مكانه هذا منذ زمن، ربّما، قالت في نفسها، لا توجد هنا إشارة مِنَ الملاك، غير أنّ ناحُوم كان ينتظرني. ألقت عليه التّحيّة وردّ عليها سلامها بمَسحة مِنَ الحنان. قال الآن أحلامي أنا الآخَر صارت مليئة، حلمت بك في سريري، وأقسَمتُ أمام الملاك أنّه مُصيب إنْ أوْدَع في رحمك مُخَلِّص بني إسرائيل ثمنًا لهذا الحُلم، لأنّني وولديّ بدأنا بالبكاء الأزليّ. أجابته، أنت تعلم تمامًا، أنّ الملاك لن يفعل ذلك، حتّى لا يُقال أننّا نشبه النّصارى. ماذا سنفعل إذًاً، سألها. ما الّذي تريد أن نفعله، أجابته وهي تُمعِنُ النّظر في عينيه اللّتين تحاولان الإفلات منها. أين علينا أن نلتقي إذًا، سألها، فنحن لا نستطيع اللّقاء في بيتي ولا في بيتك، وليس باستطاعتي استئجار غرفة في فندق، فأنا أنفق راتبي في أيّام معدودة منذ ولادة ابنيّ. عندما أنهي عملي، قالت، يبقى معي مفتاح المكتب، ولا يوجد مَنْ يدخل إليه أو يخرج منه سواي.

انتظرت في المكتب حتّى جاءها. ستفرح والدتها مجدّدًا بتأخّرها، حين تتحقّق الإشارات الّتي رأتها في المنام. بكى مجدّدًا على زوجته وابنيه، بكت هي لأنّه لم يحدّثها عن أمرٍ سواهم، ولأنّه يقضي وقته مَعها في البكاء عليهم. نبكي ونحن مُقْدِميْن على إنجاب المُخَلِّص، سألته، أَلا يَجْدُر بنا أنْ تفرح. أخذ يحدّثها بلسان الملاك، يسألها هل حَمَلتِ هل حَمَلتِ، هل حَمَلنا. تذكّرت هي الأخرى الكلمات الّتي قالها الملاك وبصورته حين كان ناحُوم معها، وتقمّص ناحُوم صورته في خيالها. في النّهاية ارتدى ناحُوم ملابسه ولم يَعُد يشعر براحة في تقبيلها على فمها، فقبّلها على خدّها وغادر، بقيت هي متحسّرة مِنْ نُقصان القُبلة الأخيرة. تأخّرت قليلًا ثمّ بدأت ترتدي ثيابها، فكّرت أن تبقى في مكانها وأن تغمض عينيها لكنّها في النّهاية عادت إلى منزل والديها. لم تجده واقفًا في الشّارع في المكان نفسه حيث كانت تلتقيه في تلك الأيّام وحزنت بعض الشّيء على ذلك ، لأنّها أحبّت لقاءات الأسبوع الأخير، وأحسّت كيف سيكون شعورها لفُقدان تلك اللّقاءات عمّا قريب. من جديد، وضعت أمّها أمامها كمّيّة كبيرة من المأكولات. أكلت بدورها أكثر بكثير ممّا اعتادت عليه، أكلت كثيرًا حتّى شعرت أنّها على وشك الانفجار.

مرّت تسعة شهور ولم تَرَ خلالها ناحُوم في الشّارع، كأنه اعتكف في بيته مخافة أن يلتقيها. كانت فقط ترى زوجته من بعيد فقط، تسبقها عربة أطفال وبطنها تكوّر في حمْل جديد. اعتادت على رؤية بطون حُبلى من كَثرَةِ ما كانت تحدِّق في بطنها، ومن كَثرَةِ نظرات الجيران ووالديها. تسعة شهور وأمّها تجعلها تجلس لتتناول أطعمة كثيرة، وتحدّثها عن الإشارات. وراحيل تمتحنها، هل لَمَّح لها الملاك بزواج وهل ستدلّها أمّها على كيفيّة الحُصول على زوج، أو هل رَمَز لحمْل لا أكثر، ولكنّ الأمّ لم تُجب، لكنّها كانت تقول لها أحيانًا، سألني والدُك عن اسم والد الطّفل، إذا كنتُ على دراية به أنا. وهل تعرفينه أنتِ، استمرّت راحيل بامتحانها، والأمّ تقدّم لها هذا الطّبق وذاك، عند عتَبَة نهاية أشهر الحمْل قالت لها أمّها، لقد ظهر لكلتانا الملاك نفسه، واكتفت بقوْل ذلك.

عندما أنهت راحيل فترة حمْلها رافقها والداها إلى المستشفى، وفي الطّريق همس الأب لزوجته مستفسرًا عن اسم والد الطّفل. ازداد على راحيل آلام المخاض وهم في الطّريق، وفي مدخل المستشفى رأوْا ناحُوم أمامهم، تسبقه زوجته، ابتسمت لهم أمّها وألقت عليهم التّحيّة. تألّمت ليلة كاملة، حتّى قالت في نفسها إنّ هذا المخاض العسير هو ثمن ولادة المُخَلِّص، في النّهاية عندما خرج الجنين مِنْ رحمها وقطع الطبيب حبل السُّرّة وتعالى صوت البكاء وجُلِب الرّضيع إليها، سألت بذُهول، بِنْت! احتارت في الأمر هل تغيّرت الأزمان والأجيال بما فيه الكفاية حتّى تتربّع امرأة على عرش المسيح، ولَمْ تعرف الإجابة. أخبرتها أمّها أنّ زوجة ناحُوم وَلَدت ابنًا ثالثًا هذا الصّباح، سبَقتها بقليل. خَطَر بِبالها إمكانيّة أنّ ناحُوم قد لقّحها بالنُّطْفة الخاطئة، هل ذهب إلى زوجته مِنْ بَعدِها ولقّحها بِزَرْعٍ كان من المفروض أن يكون لها، هل جامَعَ زوجته قبل أن يجامِعَها فبَذَرَ زَرْعَهُ. خَطَر بِبالها أنّه رُبّما كان عليها أن تبدِّل بين طفليهما، فتربّي هي طفلهما ويتكفّلا هما بطفلتها، ثمّ نامت متعَبَة.

عندما لَمْ يظهر في الحلم ملاك يُخبرها عن خطئه، هل ستكون ابنتها المسيح، هل سيكون ابن ناحُوم مِنْ زوجتِه المسيحَ، هل هذا الجيل جاهز لتَقَبِّل امرأة كمُخَلِّص، قرّرت سؤال ناحُوم. طلبت مِنْ أمِّها إستدعاءه إلى غرفتها، بينما كانت الطّفلة عند صَدْرها. جعلته ينظر إليها وهي تُرضِع ابنتها، وعندما أشاح بنظره متجنباً النظر إليها قالت، أطلبُ مِنْكَ أن تنظر إليّ. وبعدها سألته، هل جامعتَ زوجتك قبل أن تُجامِعَني، أو تراك جامَعتها بعد أن جامَعتَني. أجابَها، لا أتذكّر أبدًا أنّني جامَعتها، ربّما أصبحنا فعلًا نشبه النّصارى، ربّما هذا انتقام الملاك منّي على أفعالي وأفكاري. هل رأيتَ الملاك في أحلامك أيضًا، سألتْه. لستُ متأكّدًا، أجاب. شاهدتُ خيالَكِ مرّات عديدة، وتحدّثتِ معي في المنام، وقلتِ لي إنّك ستلدين لي ابنة، لأنّني لطالَما أردتُ ابنة وزوجتي لم تَلد لي إلّا الذّكور، لقد قلتِ لي أنّ زوجتي حملت هي الأخرى، وإنّها ستنجب لي ولدًا آخر. ألَم أقُل لك أيّهما سيُخَلِّص بني إسرائيل، سألته. لَمْ تُخبريني وأنا لم أسأل، أجابها، وهو يتجنّب النّظر إليها مجدّدًا عندما عادت تُرضِع الطّفلة. تركَتْه يغضّ الطّرْفَ عنها. قالت له، سنربّيهما بالسِّرِّ كأنّهما سيكونان المُخَلِّصين، وسنرى أيًّا منهما سيقوم أوّلًا أمام شعبه ليقوده. بكى، قالت له، وهل تبكِ في يومٍ حَظيت فيه بولد وبنت.

قال لها عندما تُرْضِع زوجتي أغضّ الطّرْفَ عنها. سمحت له بوضع يده على ابنته وعلى يدها. سألها، هل ستعود أمّك إلى الغرفة قريبًا، أجابته، ستنتظر قليلًا، لكنْ ممّا لا شكّ فيه أنّها تعرف الآن مَنِ الّذي أنْجَبَ معي حفيدتها. قال لها، نحن بحاجة إلى مُخَلِّص بيننا، ليحلّ هذا البكاء الّذي انهمر عندما قُمنا بفعلتنا والّذي ينهمر الآن ولن يتوقّف ، لماذا أنتِ لا تبكين. قالت له، لا ينْبَغي عليك غضّ الطَّرْف عن زوجتك وهي ترضع، فهي تحتاج إلى نظراتِكَ. ترك الغرفة وهو في حيرة مِنْ أمره، وحين فكّر في العودة، دخلت والدتها، الّتي كانت ستسألها أسئلة عن ناحُوم، لكنّ والدها دخل بدوْره فصمتوا جميعًا.

 

על האנתולוגיה

ההקדמה לאנתולוגיה

קישורים נוספים:

 

مشروع ثنائي اللغة للأدب المعاصر

"שתיים: יצירה עברית וערבית צעירה ועכשווית"

أدب عربي وعبري شاب ومعاصر

עורכים: תאמר מסלאחה, תמר וייס-גבאי, אלמוג בהר

تحرير: تامر مصالحة، تمار فايس -غباي، ألموج بيهار

440 עמ'

לרכישת הספר

ב"העוקץ"

ביקורת על האנתולוגיה בידיעות אחרונות

ביקורת על האנתולוגיה בהארץ

כתבה על האנתולוגיה  בכתב-העת הספרותי "אח'באר אלאדב" (חדשות הספרות), במצרים, שכתב הסופר והמתרגם מעברית נאאל א-טוח'י

ראיון במעריב על האנתולוגיה

ראיון בידיעות אחרונות עם תאמר מסאלחה על האנתולוגיה

יצירות מתוך האנתולוגיה באתר וואלה

יצירות מתוך האנתולוגיה באתר ויינט

רשימה של תמר וייס על האנתולגיה באתר "הרפובליקה הספרותית"

ראיון עם תמר וייס על האנתולוגיה באתר "קורא בספרים"

ומה שכתבתי על האנתולוגיה עם צאתה

על האנתולוגיה באתר אל-מוניטור / וגם באנגלית

הסיפור "וייט כריסמס?" של תמארה נאסר באתר העוקץ

הסיפור "זה קרה בחיפה" לרשיד אגבאריה באתר "שיחה מקומית"

ביקורת של עמיר סגל על האנתולוגיה בעיתון "קו למושב" ב-25.12.2014, עמ' 12

השקת הספר "שתיים / اثنان" (הוצאת כתר, 2014)/ حفل اصدار كتاب "اثنان/ שתיים" (دار النشر كيتر، 2014)
אנתולוגיה ליצירה עברית וערבית צעירה ועכשווית / انطولوجيا ثنائية اللغة للأدب العربي والعبري الشاب والمعاصر

עורכים: תאמר מסאלחה, תמר וייס-גבאי, אלמוג בהר / تحرير: تامر مصالحة، تمار فايس -غباي، ألموج بيهار
משתתפים: ענאק מואסי, רחל פרץ, ראג'י בטחיש, דרור בורשטיין, רג'אא נאטור, עדי קיסר, שיח'ה חליוא, יחזקאל נפשי, יותם בנשלום ומרואן מחו'ל
المشاركين: عناق مواسي, راحيل بيرتس, راجي بطحيش, درور بورشطاين, رجاء ناطور, عدي كيسر, شيخة حليوى, يحزقيل نفشي, يوتام بنشالوم ومَروان مَخُّول

יום ראשון, ה-11.1.2015, 20:00/ يوم الأحد الموافق 11.1.2015, 20:00
בקפה "יאפא" / في مقهى يافا
רח' יהודה מרגוזה 33, יפו / شارع يهودا مارغوزه 33، يافا